Hafðu samband:

  Miðvikudagur 26. júlí 1967

MEÐ HAFERNINUM Í SÍLDARFLUTNING

Siglufirði í júlí:

RÉTT fyrir síðustu mánaðarmót, júní-júlí, bauðst mér með hálftíma,  fyrirvara að gerast háseti á mt. Haferninum, síldarflutningaskipi  Síldarverksmiðja ríkisins á Siglufirði og auðvitað tók ég boðinu.

Haförninn lestar síld á Jan Mayen miðum

Lagt var af stað klukkan rúmlega 14 þann 26. júní. Þetta var önnur ferð Hafarnarins

til  síldarflutninga á þessu ári.

Strax er út úr Siglufirði var komið, var stefna tekin á Jan Mayen,  en þar í kring var búist við að síldarflotinn héldi sig. Ég lenti á vakt með 2. stýrimanni (8-12 vakt), Pálma Pálmasyni frá Grundarfirði, en Pálmi  er búinn að vera 3. og 2. stýrianaður til skiptis allt frá því að Haförninn var keyptur til  landsins fyrir um ári. Siglt var með 12 hnúta ferð, en mesta ferð, sem Haförninn kemst á þegar  straumar og vindar eru  hliðhollir, er um 16 hnútar. Haförninn getur flutt um 3200-3300 lestir  síldar í hverri ferð og fer það allt eftir eðlisþyngd síldarinnar og tíma, frá því hún veiddist, því rúmmál síldarinnar er mjög breytilegt miðað  við árstíma, veiðisvæði og tíma síðan hún veiddist.

Síld dælt ú einum bátanna

Áður en Haförninn komst hálfa leið út á miðin, var þegar byrjað að „melda" síld í hann. Og  þar sem komin var bræla á miðunum, var ákveðið að halda í var við Jan Mayen. Lagst skyldi  við akkeri í Sörbukten vestan við eyna.

Þegar komið var á þann stað beið þar eitt skip, og var þegar hafist handa við losun þess. Smátt og  smátt bættust skip í hópinn, sem biðu, og þegar flest voru þá biðu 18 skip og tvö voru að  losa farm sinn. en alls losuðu 24 skip að þessu sinni farm sinn um borð í Haförninn,  samtals 3218,248,7 lestir. Sjálf höfðu skipin gefið upp samtals 3338,000,0 lestir. Upp úr  þeim mældist því um 6,5% minna en þau fá viðurkennt.

Guðmundur Björnsson, dælumaður réttir hluta af kosti yfir í síldarbát

Flestir skipstjórar þekkja þó skip sín það vel, að þeir vita upp á hár, hvað hver stía og hver  lest tekur. En hvað veldur þá þessum mismun? spyrja margir. 6,5°/o er mjög lítill mismunur,  því oft er hann meiri í landi, þar sem síldin var fyrr mæld í og nú síustu vertíðar á hárnákvæmum vigtum, svo nákvæmum (eins og t.d. hjá SR) að ekki er hægt að snuða  á seljandanum, því vigtirnar eru  nákvæmlega stilltar á skala 1-10 kg. + af hverjum t.d. 600 kg., sem vigtaðar eru, því ef vigtirnar væru stilltar fyrir slysni neðan 0-markið, þá „gefa" þær seljanda hvorki meira né minna  en 1000 kg., svo ekki er það hagur kaupanda, að vigtirnar séu vitlausar. Á þessar nákvæmu vigtar er algengt að mismunur á uppgefnu magni og vigtuðu sé 10 %, en komið hefur  fyrir að mismunur sé 25% til 54%, þó til undantekninga megi teljast og þá helst í þeim tilfellum,  þegar komið er með „slegna" slatta 20-30 tonn eða minna. Það er margt sem kemur til  varðandi þennan mismun.

Þarna kemur Helga II RE 373 með 300 lesta farm. Sæbrött strönd Jan Mayen í baksýn.

Rúmmál farms minnkar stöðugt, því lengur sem líður frá því að síldin veiðist  og þar til henni er landað og alltaf verður einhver aukarýrnun við löndun, sérstaklega á  „sleginni" síld. Ennfremur gefa nokkrir skipastjórar upp meira magn en þeir hafa. Í það minnsta  hafa þeir sem vinna við löndun og mælingu, bæði um borð í Haferninum og í landi hjá SR,  engan hag af því að mæla rangt.

Um borð í Haferninum eru þrjár síldarlyftur: 2 stjórnborðsmegin og er hægt að nota þær báðar í  einu við sama skip, t.d. við tvær lestar, en ein lyfta er bakborðsmegin. Hver lyfta getur  afkastað 100-150 tonnum á klukkustund, en það er mikið undir áhöfnum bátanna komið, hve  lagnir þeir eru að stjórna slöngunum.  

Einnig er það mikið undir veðri, svo og skipstjórunum á bátunum komið, hvort vel gengur að  afgreiða þá, því sumir bíða tilbúnir að koma upp að, þegar sá næsti á undan er búinn og farinn,  aðrir koma sér ekki á hreyfingu fyrr en sá næsti á undan er farinn frá. Þá eru aðrir, sem fara frá  um leið og sogslangan er komin um borð í Haförninn og löndun lokið, skilja stýrimann sinn eftir, en  sækja hann aftur 10 mínútum seinna, þegar stýri menn á Haferninum hafa reiknað út sínar  mælingar og skrifað nótuna fyrir magninu. En aðrir bíða við skipshlið eftir stýrimanni sínum, eyða  þá oft og tíðum dýrmætum tíma fyrir þeim næsta á eftir. Annars gengur þetta oft mjög vel.

Einn "báturinn", sækir stýrimann sinn  eftir að hann hefur fengið nót fyrir farmi veiðiskips síns.

Á meðan löndun stendur yfir .eru 4 hásetar á vakt, en tveir í koju 2 stýrimenn og einn í koju 2 vélstjórar og einn í koju, dælumaður o. s. frv. Vakan er 8  tímar og svo 4 tímar í koju á meðan löndun stendur yfir.

Útgerðin og skipverjar reyna að láta bátunum í té alla þá þjónustu, sem þeim er mögulegt. Í  þessari ferð voru afgreiddar á annað hundrað lestir af vatni til þeirra, um 80 lestir af olíu, mjólk  og annar kostur í svo miklu úrvali, að einn bátakokkur lét þau orð falla að meira úrval af matvælum væri að velja um borð í Haferninum, en víða í landi. Lífið og sálin í þeirri þjónustu, er brytinn á Haferninum, Sverrir Torfason, sem segir, að fátt sé verra en skortur á matvælum í eldhúsi úti á sjó.  Vélstjórarnir gera sem þeir geta í sambandi við viðgerðir, t.d. rafsuðu ofl. Einnig er rafvirki  um borð. Næg lyf eru um borð, en gott væri að hafa lækni. Um slíkt þýðir víst ekki að tala,  þeir vilja vera í landi, ef marka má af fréttum.

Annars virðist það vera að koma i ljós núna. sem margir Siglfirðingar hafa talað um undanfarið, að munur væri, ef þeir tugir milljóna króna, sem farðið hafa í að ,;búa" til land  undir síldarverkmiðjur austur á landi t.d. Seyðisfirði, hefðu farið í stórt og fullkomið  síldar-flutningaskip, sem notað hefði verið til flutninga á hráefni til þeirra verkmiðja. sem fyrir  voru á landinu. Ég tala ekki um hundruð milljónirnar, sem farið hafa í verksmiðjukostinn  sjálfan, sem enginn vissi fyrir hve lengi nyti nærlægra miða. En Austatfirðingar eru sjálfsagt  ekki sammála og er það ekki nema eðlilegt. Vonandi eiga þeir ekki eftir að stríða við  síldarleysi eins og við Siglfirðingar höfum gert, því þá yrðu þeir ver staddir en við höfum  nokkru sinni verið.

Þó ég hafi áðan talað um stórt og fullkomið síldarflutningaskip, þá er langt frá því að ég eigi  við það, að Haförninn sé lítill og ófullkomið, nei, Haförninn er glæsilegur farkostur og mjög  vel búinn, bæði til móttöku síldar svo og losun síldar í landi, og það svo að löndunartæki hans  geta afkastað um 50% meiru en mögulegt er að taka á móti í landi, eins og stendur. Hægt  væri að losa skipið á 10-15 stundum.

En Haförninn er ekki smíðaður með, síldarflutninga fyrir  augum. Þess vegna yrði skip sem sérstaklega yrði smíðað í þeim tilgangi mun fullkomnara og  hagnýta mætti sér þá dýrmætu reynslu, sem fengist hefur, og nóg væri með bæði skipin að  gera, þó nýja skipið yrði 4000 lestir. Hver veit nema tími sé kominn til að hugsa málið. Eins  gæti verið að Austfirðingar nytu góðs af.

Nóg er til af góðum skipstjórnar-mönnum, vönum  síldarflutningum, og má þar fyrstan nefna Sigurð Þorsteinsson, skipstjóna á Haferninum. og  marga af skipverjum hans, sem voru með honum á fyrsta Íslenska síldarflutningaskipinu, Dag-stjörnunni frá Bolungarvík. Mætti t.d.  nefna Guðmund Arason og Friðrik Björnsson, 1. og 2. stýrimann, og fleiri.

Svo við snúum okkur aftur að losun skipanna, þá gekk hún mjög vel. Þó voru menn farnir  að efast um að farmur síðasta skipsins, sem hafði „meldað" um 50 lestir, mundi rúmast  allur.  Það þurfti að fara með „stútum" á milli tankaopanna eftir því sem seig í þeim og voru sum fyllt  rækilega. Nægt pláss reyndist þó fyrir farminn, svo allt kom vel út og farið var í það að gera  sjóklárt fyrir heimferð.

Brælan var gengin niður og var nú spegilsléttur sjór og sólskin, þó klukkan væri rúmlega 23.  Alls hafði þetta ævintýri tekið rúmlega sólarhring. Aðeins tók að kula og þykkna í lofti, er  tók að nálgast Ísland, en þegar komið var inn á Siglufjörð kl. 5 á sunnudags-morguninn 2. júlí,  var besta veður og sólin að koma upp. Lagst var að bryggju og löndun hafin.

Þegar þessar línur eru ritaðar, hinn 15. júlí, hefur Haförninn farið fjórar ferðir eftir síld, ca.  l2000 lestum, eða yfir 90% af þeirri síld, sem komið hefur til Siglufjarðar á þessu sumri og  hafa þessir farmar veitt fleirum björg í bú en margan grunar, allt frá okkur verkakörlunum, sem  vinna við lestun og losun Hafarnarins og þeirra, sem vinna að nýtingu síldarinnar. - SK.